20/4/2025 (TinAI.vn) – Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm viển vông hay một “trend” công nghệ sớm nở tối tàn. Nó đã trở thành hiện thực chiến lược, một động lực cốt lõi định hình lại cách thức vận hành, cạnh tranh và phát triển của mọi doanh nghiệp, mọi ngành nghề. Câu hỏi cấp bách đặt ra cho mọi CEO lúc này không còn là liệu có nên áp dụng AI hay không, mà là làm thế nào để áp dụng thành công và dẫn đầu cuộc chơi. Đối thủ của bạn có thể đã bắt đầu, và chi phí của việc không hành động (cost of inaction) đang tăng lên từng ngày – đó là nguy cơ tụt hậu, mất thị phần và đánh mất lợi thế cạnh tranh.
Trong hành trình đầy tham vọng này, công nghệ hay ngân sách thường không phải là rào cản lớn nhất. Trớ trêu thay, chính tư duy của lãnh đạo cấp cao, đặc biệt là CEO, lại thường là trở ngại vô hình nhưng đầy sức nặng. Những lối mòn tư duy cũ kỹ có thể vô tình phá hoại nỗ lực chuyển đổi AI ngay từ trong trứng nước.
Với vai trò là người thuyền trưởng, CEO không chỉ định hướng chiến lược mà còn phải là người tiên phong thay đổi tư duy của chính mình và lan tỏa nó đến toàn bộ tổ chức. Đây không chỉ là nhiệm vụ quản lý, mà còn là dấu ấn lãnh đạo định hình di sản của bạn và tương lai bền vững cho công ty trong kỷ nguyên số.
Bài viết này sẽ đi sâu vào 5 thay đổi tư duy then chốt mà mọi CEO phải thực hiện để điều hướng thành công con thuyền doanh nghiệp vượt qua sóng gió và cập bến thành công trong việc áp dụng AI.
1. Từ “AI là mối đe dọa/chi phí” sang “AI là cơ hội chiến lược/đầu tư tạo giá trị”
Tư duy cũ cần loại bỏ:
-
Nhìn nhận AI chủ yếu qua lăng kính rủi ro tiềm ẩn (mất việc làm, bảo mật) hoặc chỉ là một khoản chi phí công nghệ tốn kém.
-
Tập trung vào việc dùng AI để cắt giảm chi phí đơn thuần thay vì tạo ra giá trị mới.
-
Do dự đầu tư vì sợ không đo lường được ROI ngay lập tức hoặc lo ngại về sự phức tạp.
Tư duy mới cần nắm bắt:
-
AI là động lực tăng trưởng: Xem AI là công cụ mạnh mẽ để tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, nâng cao trải nghiệm khách hàng cá nhân hóa, tối ưu hóa vận hành phức tạp và thậm chí mở ra các mô hình kinh doanh hoàn toàn mới.
-
AI là đầu tư chiến lược: Hiểu rằng chi tiền cho AI không phải là chi phí hoạt động, mà là đầu tư vào năng lực cốt lõi và tương lai của doanh nghiệp. ROI của AI cần được đo lường không chỉ bằng chi phí tiết kiệm mà còn bằng doanh thu gia tăng, thị phần mở rộng, và giá trị thương hiệu nâng cao.
-
Tập trung vào “tạo giá trị”: Chuyển trọng tâm từ “AI làm được gì?” sang “AI giúp chúng ta đạt được mục tiêu kinh doanh chiến lược như thế nào?”.
Lời khuyên hành động cho CEO:
-
Chủ động nghiên cứu: Tìm hiểu các case study thành công về việc AI tạo ra giá trị đột phá trong ngành hoặc các ngành tương tự.
-
Định lượng hóa tiềm năng: Yêu cầu đội ngũ phân tích và định lượng hóa tiềm năng ROI của AI trên cả phương diện doanh thu, lợi nhuận và lợi thế chiến lược dài hạn.
-
Truyền đạt tầm nhìn: Là người tiên phong lan tỏa thông điệp về AI như một cơ hội chiến lược đến toàn bộ ban lãnh đạo và nhân viên.
2. Từ “AI là vấn đề của bộ phận IT” sang “AI là trách nhiệm chung của toàn bộ lãnh đạo cấp cao (C-suite)”
Tư duy cũ cần loại bỏ:
-
“Đẩy” trách nhiệm triển khai AI hoàn toàn cho Giám đốc Công nghệ thông tin (CIO) hoặc bộ phận IT.
-
Thiếu sự tham gia chủ động và định hướng chiến lược từ các lãnh đạo khối kinh doanh, marketing, tài chính, nhân sự…
-
Xem AI như một dự án công nghệ biệt lập, không tích hợp sâu vào hoạt động và mục tiêu kinh doanh tổng thể.
Tư duy mới cần nắm bắt:
-
AI là năng lực kinh doanh: Nhận thức AI là một năng lực kinh doanh nền tảng, giống như quản trị tài chính hay marketing, đòi hỏi sự am hiểu và tham gia của toàn bộ ban lãnh đạo.
-
CEO là nhạc trưởng: CEO phải là người dẫn dắt, điều phối và thúc đẩy sự hợp tác liên phòng ban trong việc xác định cơ hội, ưu tiên hóa dự án và triển khai ứng dụng AI.
-
Văn hóa AI trong C-suite: Xây dựng một đội ngũ lãnh đạo cùng chia sẻ tầm nhìn, ngôn ngữ chung và cam kết với chiến lược AI của công ty.
Lời khuyên hành động cho CEO:
-
Thành lập ban chỉ đạo AI: Thiết lập một hội đồng hoặc ban chỉ đạo AI đa chức năng với sự tham gia của các lãnh đạo chủ chốt từ mọi bộ phận liên quan.
-
Liên kết chiến lược: Đảm bảo mọi sáng kiến AI đều phải gắn chặt và phục vụ trực tiếp cho các mục tiêu chiến lược kinh doanh tổng thể.
-
Khuyến khích học hỏi: Tạo điều kiện và khuyến khích các lãnh đạo khác chủ động tìm hiểu về tiềm năng ứng dụng AI trong lĩnh vực chuyên môn của họ.
3. Từ “kỳ vọng hoàn hảo và tức thì” sang “chấp nhận thử nghiệm, học hỏi và lặp lại (iteration)”
Tư duy cũ cần loại bỏ:
-
Mong đợi các dự án AI phải thành công 100% và mang lại kết quả đột phá ngay lập tức, như cài đặt một phần mềm đóng gói.
-
Nỗi sợ thất bại: Không dám chấp nhận rủi ro, né tránh các dự án thử nghiệm hoặc các ý tưởng AI mới mẻ.
-
Thiếu kiên nhẫn, dễ dàng “rút phích” các dự án AI nếu không thấy lợi ích rõ ràng trong thời gian ngắn.
Tư duy mới cần nắm bắt:
-
AI cần học hỏi: Hiểu rằng các hệ thống AI, đặc biệt là Machine Learning, cần dữ liệu và thời gian để “học”, hiệu suất sẽ cải thiện dần qua các vòng lặp. Quá trình này không tuyến tính.
-
Thử nghiệm là thiết yếu: Chấp nhận rằng thử nghiệm (experimentation) và thậm chí cả những thất bại nhỏ (small failures) là một phần không thể thiếu của quá trình đổi mới AI. Quan trọng là học hỏi nhanh từ chúng.
-
Tiếp cận linh hoạt (Agile): Khuyến khích phương pháp “bắt đầu nhỏ, thất bại nhanh, học hỏi liên tục”. Triển khai các dự án thí điểm (pilot), đo lường kết quả chặt chẽ và điều chỉnh linh hoạt.
Lời khuyên hành động cho CEO:
-
Xây dựng văn hóa an toàn: Tạo ra một môi trường nơi nhân viên cảm thấy an toàn để đề xuất ý tưởng mới, thực hiện thử nghiệm và báo cáo cả thành công lẫn thất bại mà không sợ bị trừng phạt.
-
Tập trung vào quá trình học: Đánh giá các dự án AI không chỉ dựa trên kết quả cuối cùng mà còn dựa trên những kiến thức và kinh nghiệm thu được trong quá trình thực hiện.
-
Quản lý kỳ vọng: Truyền thông rõ ràng với hội đồng quản trị, nhà đầu tư và các bên liên quan về tính chất lặp lại và thời gian cần thiết để các dự án AI trưởng thành.
4. Từ “AI thay thế con người” sang “AI tăng cường năng lực con người (augmentation)”
Tư duy cũ cần loại bỏ:
-
Nhìn nhận AI chủ yếu như công cụ tự động hóa để cắt giảm nhân sự, gây ra tâm lý lo sợ và sự kháng cự thay đổi trong nội bộ.
-
Bỏ lỡ tiềm năng to lớn của sự hợp tác giữa người và máy, nơi AI đảm nhận các tác vụ lặp lại, phân tích dữ liệu quy mô lớn, còn con người tập trung vào tư duy phản biện, sáng tạo và tương tác phức tạp.
Tư duy mới cần nắm bắt:
-
AI là cộng tác viên: Tập trung vào cách AI có thể tăng cường (augment) và mở rộng (amplify) khả năng của con người. AI giúp giải phóng nhân viên khỏi các công việc nhàm chán, cung cấp thông tin sâu sắc để họ đưa ra quyết định tốt hơn và nhanh hơn.
-
Con người + AI > Con người hoặc AI: Nhận thức rằng sự kết hợp giữa trí tuệ con người và sức mạnh tính toán của AI sẽ tạo ra kết quả vượt trội so với từng yếu tố riêng lẻ.
-
Ưu tiên đào tạo lại (Reskilling) & Nâng cao kỹ năng (Upskilling): Chủ động đầu tư vào việc trang bị cho đội ngũ nhân viên những kỹ năng cần thiết để làm việc hiệu quả trong môi trường có sự hiện diện của AI.
Lời khuyên hành động cho CEO:
-
Truyền thông tầm nhìn tích cực: Nhấn mạnh vai trò của AI là công cụ hỗ trợ, giúp nhân viên làm việc hiệu quả hơn, thú vị hơn, chứ không phải để thay thế họ.
-
Đầu tư vào con người: Xây dựng các chương trình đào tạo kỹ năng số, kỹ năng làm việc với dữ liệu và kỹ năng tương tác với hệ thống AI.
-
Giải quyết lo ngại: Đối thoại cởi mở và minh bạch với nhân viên về lộ trình áp dụng AI và tác động tiềm năng đến công việc, đồng thời đưa ra các giải pháp hỗ trợ chuyển đổi. Đồng thời, phải đảm bảo các yếu tố về AI có trách nhiệm (Responsible AI) được cân nhắc.
5. Từ “dữ liệu là thứ yếu/tồn kho” sang “dữ liệu là tài sản chiến lược và nền tảng cốt lõi của AI”
Tư duy cũ cần loại bỏ:
-
Xem dữ liệu chỉ là sản phẩm phụ của hoạt động kinh doanh, được lưu trữ trong các “kho silo” và ít được quan tâm khai thác giá trị.
-
Thiếu đầu tư đúng mức vào việc thu thập, làm sạch, chuẩn hóa, quản lý và quản trị dữ liệu (data governance).
-
Đánh giá thấp nguyên tắc cơ bản: “Rác vào, Rác ra” (Garbage In, Garbage Out) – Chất lượng AI phụ thuộc trực tiếp vào chất lượng dữ liệu đầu vào.
Tư duy mới cần nắm bắt:
-
Dữ liệu là nhiên liệu của AI: Hiểu rằng dữ liệu chất lượng cao, dễ dàng truy cập, được quản lý tốt và có ngữ cảnh rõ ràng chính là nền tảng không thể thiếu cho mọi sáng kiến AI thành công.
-
Dữ liệu là tài sản chiến lược: Nâng tầm dữ liệu thành một tài sản vô giá của công ty, cần được đầu tư, bảo vệ và quản lý một cách chiến lược như tài chính hay nhân lực.
-
Văn hóa dựa trên dữ liệu (Data-Driven Culture): Thúc đẩy việc ra quyết định dựa trên dữ liệu và bằng chứng ở mọi cấp độ trong tổ chức, không chỉ trong các dự án AI.
Lời khuyên hành động cho CEO:
-
Ưu tiên đầu tư vào dữ liệu: Phân bổ nguồn lực xứng đáng cho việc xây dựng hạ tầng dữ liệu hiện đại, thiết lập quy trình quản trị dữ liệu chặt chẽ và đảm bảo chất lượng dữ liệu.
-
Trao quyền cho lãnh đạo dữ liệu: Cân nhắc bổ nhiệm vị trí Giám đốc Dữ liệu (Chief Data Officer – CDO) hoặc trao quyền rõ ràng cho một lãnh đạo cấp cao chịu trách nhiệm về chiến lược dữ liệu toàn công ty.
-
Làm gương: Bản thân CEO và ban lãnh đạo cần tiên phong sử dụng dữ liệu trong việc ra quyết định và đánh giá hiệu quả hoạt động.
Hành động ngay hôm nay: Tương lai không chờ đợi
Việc làm chủ trí tuệ nhân tạo không chỉ đơn thuần là triển khai một công nghệ mới. Nó đòi hỏi một sự chuyển đổi căn bản trong tư duy, bắt đầu từ chính người lãnh đạo cao nhất – là bạn. Năm thay đổi tư duy được trình bày ở trên – từ coi AI là cơ hội chiến lược, trách nhiệm chung của C-suite, chấp nhận thử nghiệm, công cụ tăng cường con người, đến việc tôn vinh dữ liệu như tài sản cốt lõi – chính là chìa khóa để mở cánh cửa thành công trong kỷ nguyên AI.
Bỏ qua những thay đổi này đồng nghĩa với việc tự đặt doanh nghiệp vào thế rủi ro, nhường sân chơi cho đối thủ và bỏ lỡ cơ hội định hình tương lai. Ngược lại, việc chủ động đón nhận và dẫn dắt sự thay đổi tư duy này không chỉ giúp tối ưu hóa việc áp dụng AI, mà còn khẳng định tầm vóc lãnh đạo và xây dựng một di sản vững chắc cho doanh nghiệp.
Đừng trì hoãn nữa. Tương lai đang diễn ra ngay bây giờ.
-
Hãy bắt đầu ngay hôm nay: Tự đánh giá xem bạn và đội ngũ lãnh đạo của mình đang đứng ở đâu trong 5 khía cạnh tư duy này.
-
Khởi xướng đối thoại: Lên lịch một cuộc họp chiến lược cấp cao trong tuần tới, dành riêng để thảo luận về vai trò của AI và những thay đổi cần thiết trong cách tiếp cận của công ty.
-
Cam kết học hỏi liên tục: AI là một lĩnh vực phát triển không ngừng. Hãy cam kết dành thời gian để bản thân và đội ngũ cập nhật kiến thức và hiểu biết.
Hành trình chinh phục AI của doanh nghiệp bạn bắt đầu từ chính sự thay đổi trong tư duy của bạn. Hãy dẫn dắt sự thay đổi đó ngay từ hôm nay!
TS. Nguyễn Trung Hòa
