AI sáng tạo có sức ảnh hưởng ngang tầm động cơ hơi nước và điện năng

Hơn 1 năm gần đây, công nghệ trí tuệ nhân tạo đã phát triển với tốc độ chóng mặt. Một trong những lĩnh vực tiên phong là AI sáng tạo (Generative AI), công nghệ có khả năng sản sinh nội dung như văn bản, hình ảnh, video và âm thanh. Trong một báo cáo mới đây của Google, chuyên gia công nghệ Andrew McAfee đã phân tích tác động kinh tế to lớn của Generative AI và đưa ra nhận định rằng đây là “công nghệ đột phá” mới giống như động cơ hơi nước hay điện năng.

Các Công nghệ đột phá là động lực tăng trưởng kinh tế

Các công nghệ đột phá như động cơ hơi nước, động cơ đốt trong và điện năng đã không chỉ góp phần nâng cao năng suất mà còn thúc đẩy nhiều lĩnh vực khác tiến bộ. Chúng mang lại tăng trưởng kinh tế cao bằng cách cải thiện năng suất và tạo đà cho những đổi mới bổ sung. Lịch sử đã chứng minh tác động to lớn của chúng – giờ làm việc giảm nhưng mức sống được nâng cao, tuổi thọ kéo dài và gánh nặng bệnh tật giảm bớt.

Generative AI cũng đáp ứng 3 tiêu chí của một công nghệ đột phá đó là: cải tiến nhanh, tính phổ biến và đổi mới bổ sung. Năng lực của nó đã được cải thiện chóng mặt trong vài năm qua – từ năm 2020, kích thước khung “ngữ cảnh” dữ liệu mà hệ thống AI có thể xử lý đã tăng gấp 40 lần, lên đến 300 trang. Hơn nữa, một nghiên cứu gần đây cho thấy khoảng 80% công việc trong nền kinh tế Mỹ có thể được thực hiện nhanh gấp đôi mà không đánh đổi chất lượng nhờ Generative AI.

Tác động nhanh chóng hơn trước

Một điểm đáng chú ý là tác động của Generative AI có thể được cảm nhận nhanh hơn so với các công nghệ đột phá trước đây. Nguyên nhân là bởi hạ tầng điện toán đám mây đã sẵn sàng, các ứng dụng có thể được triển khai trên toàn cầu chỉ trong thời gian ngắn. Hơn nữa, người dùng chỉ cần sử dụng ngôn ngữ tự nhiên mà không phải học kỹ năng lập trình mới.

Những bằng chứng đầu tiên cho thấy Generative AI đang mang lại năng suất tăng vọt cho nhiều nghề nghiệp. Tại các trung tâm chăm sóc khách hàng, trợ lý AI đã giúp giải quyết thêm 14% vấn đề mỗi giờ. Các tư vấn quản lý đã hoàn thành công việc nhanh hơn 25% khi sử dụng AI. Nhân viên y tế hoàn tất hồ sơ bệnh án nhanh hơn 83% nhờ tóm tắt và ghi chép tự động.

Theo các chuyên gia, ảnh hưởng của Generative AI sẽ trở nên rõ ràng hơn trong thập kỷ này khi các đổi mới bổ sung và tái thiết kế quy trình được áp dụng. Điều này sẽ đem lại tăng trưởng kinh tế nhanh hơn, Goldman Sachs dự báo rằng công nghệ này sẽ góp phần thêm 0,4% tăng trưởng GDP hàng năm cho Mỹ trong 10 năm tới.

Doanh nghiệp nên quan tâm:

1) Khung chiến lược áp dụng AI sáng tạo hiệu quả vào doanh nghiệp

2) Gia tăng sức mạnh cho doanh nghiệp của bạn với AI sáng tạo

Tác động đến công việc, kỹ năng và thu nhập

Giống như các công nghệ đột phá trước đây, Generative AI sẽ làm thay đổi thế giới lao động. Nó sẽ giảm nhu cầu cho một số kỹ năng nhưng tăng nhu cầu cho các kỹ năng khác và tạo ra nhu cầu mới cho những kỹ năng hoàn toàn mới. Các nghiên cứu ban đầu cho thấy công nghệ này sẽ ảnh hưởng nhiều hơn đến các công việc của người lao động có trình độ đại học.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là Generative AI sẽ không thay thế con người hoàn toàn ngay lập tức, mà thay vào đó sẽ hỗ trợ để họ làm việc hiệu quả hơn. Ví dụ, các biên dịch viên ngày nay thường sử dụng kết quả dịch máy làm nền tảng rồi sau đó chỉnh sửa và hoàn thiện. Kỹ năng tương tác và điều chỉnh công nghệ AI sẽ trở nên cực kỳ quan trọng.

Mặt khác, về lâu dài công nghệ này có thể dẫn đến sự “tái phân bổ công việc”. Một bằng chứng là chỉ có 15% tổng tăng trưởng việc làm tại Mỹ kể từ năm 1940 đến nay là trong các nghề nghiệp hiện có – 85% còn lại đến từ những nghề mới hoàn toàn. Do đó, dù có những thay đổi ngắn hạn, nhưng nếu nền kinh tế phát triển thì nhu cầu lao động sẽ luôn được đáp ứng.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi có thể gây áp lực cho các quốc gia. Nhiều cuộc khảo sát đã chỉ ra tình trạng thiếu kỹ năng lao động trầm trọng hiện nay tại các nước trong khối OECD (Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế), châu Âu và Mỹ. Vấn đề này có thể trầm trọng hơn khi lực lượng lao động già đi – dự báo tỷ lệ tham gia lực lượng lao động của Mỹ sẽ giảm xuống 60% vào năm 2032.

Cũng giống như các công nghệ đột phá trước đây, Generative AI sẽ đem lại những thay đổi lớn cho doanh nghiệp và thậm chí là cho các quốc gia dẫn đầu trong từng lĩnh vực. Trong quá khứ, các công ty hàng đầu đã phải đối mặt với việc bị tác động bởi các thay đổi công nghệ mới, buộc họ phải điều chỉnh mạnh mẽ hoặc sẽ bị tụt hậu.

Theo một khảo sát năm 2023, hơn 50% số lãnh đạo doanh nghiệp tin rằng Generative AI sẽ gây ra nhiều xáo trộn cho ngành của họ. Nhiều công ty lâu đời có thể không nắm bắt được tiềm năng thay đổi của công nghệ này, điều này mở đường cho các startup mới táo bạo hơn tới và thay thế họ. Các doanh nghiệp lớn đầu tư mạnh vào trí tuệ nhân tạo đang thể hiện khả năng dẫn đầu, nhưng vẫn còn quá sớm để nói về vai trò của họ trong tương lai.

Về phía chính phủ, các quốc gia hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ thường có kinh tế thị trường, hệ thống giáo dục tốt, cơ sở hạ tầng đủ đẳng cấp và môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo. Họ cũng cần chấp nhận sự “sáng tạo đổi mới có thể gây xáo trộn” để không cản trở tiến bộ công nghệ. Sức mạnh của một quốc gia phụ thuộc vào khả năng phát triển và áp dụng công nghệ mới như Generative AI vào thực tế.

Rủi ro và tác hại mới

Bên cạnh những lợi ích to lớn, Generative AI cũng mang đến một số rủi ro và tác hại mới. Công nghệ này có khả năng tăng cường tội phạm mạng bằng cách hỗ trợ các cuộc tấn công lừa đảo, thao túng thị trường và thậm chí thay đổi dư luận công chúng.

Ngoài ra, các mô hình AI hiện nay thường được huấn luyện nhiều bằng tiếng Anh, khiến chúng kém chính xác hơn với các ngôn ngữ khác, gây ra bất bình đẳng việc tiếp cận công nghệ giữa các nhóm dân cư. Tuy nhiên, nếu được phát triển đúng hướng, Generative AI có thể đem lại lợi ích cho các ngôn ngữ mà trước đây ít được quan tâm.

Các nhà nghiên cứu của DeepMind đã đưa ra một cách phân loại và đánh giá các rủi ro từ Generative AI, cung cấp khung pháp lý cho việc đảm bảo công nghệ này phát triển an toàn và bền vững trong tương lai.

Những câu hỏi còn bỏ ngỏ

Trong khi rõ ràng Generative AI sẽ mang lại nhiều lợi ích to lớn, vẫn còn nhiều câu hỏi cần được quan tâm. Trước hết, chúng ta cần nghiên cứu kỹ hơn về việc công nghệ có tiềm năng gây ra thất nghiệp công nghệ quy mô lớn hay không, đặc biệt trong trường hợp hệ thống có thể đảm nhận công việc đa bước, phức tạp hơn. Cho đến nay, các công nghệ đột phá trước đây vẫn tạo ra nhiều việc làm mới hơn số việc làm bị tự động hóa.

Thứ hai, những sự thay đổi nhanh chóng về lực lượng lao động do Generative AI gây ra đòi hỏi sự hỗ trợ xã hội thích hợp như đào tạo lại, đề xuất nghề nghiệp mới và tiếp cận giáo dục liên tục. Các chính sách hỗ trợ thu nhập và lương cũng sẽ rất quan trọng trong giai đoạn chuyển đổi này.

Cuối cùng, các quốc gia sẽ cạnh tranh để giành lấy lợi thế cạnh tranh từ Generative AI. Điều này đòi hỏi họ phải chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, đào tạo kỹ năng số, đầu tư cơ sở hạ tầng phù hợp và môi trường pháp lý minh bạch. Những quốc gia đi đầu trong công nghệ mới này sẽ có khả năng định hướng sự phát triển theo các giá trị và ưu tiên của mình.

Tóm lại, Generative AI đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự phát triển của nhân loại. Nó hứa hẹn đem lại một làn sóng tăng trưởng kinh tế mới, nhưng cũng sẽ thay đổi thị trường lao động và bối cảnh kinh doanh nhanh chóng. Để khai thác đầy đủ tiềm năng của nó, chúng ta cần sự chuẩn bị, điều phối và hợp tác trên phạm vi toàn cầu.

Phương Uyên