UNESCO công bố khung năng lực AI toàn cầu: Kim chỉ nam cho giáo dục Việt Nam trong kỷ nguyên số

102

13/6/2025 (TinAI.vn) – Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một công cụ không thể thiếu trong ngành giáo dục. Từ các công cụ AI tạo sinh hỗ trợ soạn giáo án đến các hệ thống học tập cá nhân hóa, làn sóng công nghệ này đang đặt ra cho toàn ngành một câu hỏi lớn: Làm thế nào để dạy và học về AI một cách bài bản, đúng đắn và có đạo đức?

Giữa bối cảnh đó, cuối 2024 UNESCO đã chính thức ban hành bộ đôi tài liệu vô cùng quan trọng phiên bản tiếng Anh và mới đây tiếp tục cho ra đời phiên bản tiếng Việt: Khung năng lực AI cho Giáo viên và Khung năng lực AI cho Học sinh. Đây không chỉ là một văn bản tham khảo, mà thực sự là một “kim chỉ nam” chiến lược, soi đường và mở ra hướng đi bài bản cho nền giáo dục Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Tóm tắt nhanh cho người bận rộn:

• Vấn đề: Giáo dục về AI tại Việt Nam đang phát triển nhanh nhưng còn tự phát, thiếu một định hướng chuẩn mực chung.

• Giải pháp: UNESCO đã cung cấp bộ đôi Khung năng lực AI toàn cầu (đã có bản tiếng Việt) dành riêng cho giáo viên và học sinh.

• Tại sao quan trọng: Đây là “kim chỉ nam” giúp chuẩn hóa đào tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và định hình một thế hệ công dân số vừa làm chủ công nghệ, vừa có đạo đức.

• Bạn cần làm gì: Đọc bài viết này để hiểu rõ cấu trúc, lợi ích và tải ngay bộ tài liệu miễn phí để bắt đầu hành động.

Bối cảnh Việt Nam: “Cơn khát” định hướng cuộc đua chuyển đổi số giáo dục trong kỷ nguyên AI

Trong những năm gần đây, việc tích hợp AI vào giáo dục tại Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể. Nhiều trường học, từ phổ thông đến đại học, đã chủ động đưa AI vào giảng dạy và ứng dụng. Tuy nhiên, sự phát triển này phần lớn vẫn còn mang tính manh mún, tự phát và thiếu một “bộ gen” chung.

Điều này dẫn đến một thực trạng mà nhiều người trong ngành trăn trở:

• Giáo viên thì loay hoay, không biết nên dạy gì, dạy như thế nào và dùng công cụ nào cho đúng.

• Nhà trường thì bối rối trong việc xây dựng chương trình chuẩn và đo lường, đánh giá năng lực của cả người dạy và người học.

• Học sinh, sinh viên thì tiếp cận kiến thức một cách chắp vá, có thể giỏi sử dụng một vài công cụ nhưng lại thiếu tư duy phản biện và nền tảng đạo đức về công nghệ.

Trong bối cảnh Chính phủ Việt Nam đang đẩy mạnh chiến lược Chuyển đổi số quốc gia và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, “cơn khát” về một bộ khung chuẩn để định hướng cho giáo dục AI trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Chúng ta đang ở thời điểm “vàng” để đi đúng hướng, và bộ đôi tài liệu từ UNESCO chính là câu trả lời mà chúng ta đang tìm kiếm.

Giải mã “kim chỉ nam” từ UNESCO: Không chỉ là kỹ thuật, mà là tư duy và đạo đức cho việc sử dụng AI

Điều làm nên giá trị đặc biệt của bộ khung năng lực này chính là sự công nhận và tinh chỉnh từ các chuyên gia hàng đầu trong nước[. Phiên bản tiếng Việt đã được biên tập bởi Nhóm Công tác về AI trong Giáo dục của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, dưới sự chủ trì của GS.TS. Lê Anh Vinh. Điều này khẳng định bộ tài liệu không chỉ mang tính toàn cầu mà còn vô cùng phù hợp và gần gũi với bối cảnh giáo dục Việt Nam.

Vậy bên trong bộ đôi “bảo bối” này có gì?

Cả hai khung năng lực được xây dựng song song, không tập trung vào việc liệt kê các công cụ AI cụ thể (vốn thay đổi liên tục), mà tập trung vào việc xây dựng các năng lực cốt lõi có thể chuyển giao, giúp con người thích ứng và làm chủ công nghệ trong dài hạn.

Bìa tài liệu Khung năng lực AI cho giáo viên và học sinh của UNESCO

---

Bảng so sánh cấu trúc cốt lõi giữa hai khung năng lực

Lộ trình triển khai chiến lược: Hướng dẫn áp dụng cho từng cấp tại Việt Nam

Bộ khung năng lực này sẽ chỉ thực sự là “kim chỉ nam” khi được đưa vào hành động. Dưới đây là những gợi ý áp dụng cho từng đối tượng:

• Đối với nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách:

  • Sử dụng bộ khung này làm nền tảng để xây dựng, cập nhật chiến lược giáo dục cấp quốc gia, cấp tỉnh/thành phố.

  • Tích hợp các năng lực AI vào chuẩn đầu ra của các cấp học và chuẩn nghề nghiệp giáo viên.

• Đối với nhà trường, cơ sở đào tạo:

  • Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho đội ngũ giáo viên dựa trên chính các năng lực được mô tả trong tài liệu.

  • Rà soát và cải tiến chương trình môn Tin học hoặc các môn học liên quan, đảm bảo cân bằng giữa kỹ năng kỹ thuật và các vấn đề đạo đức, xã hội.

  • Ban hành các quy định về việc sử dụng AI trong nhà trường (ví dụ: quy định về liêm chính học thuật khi dùng AI tạo sinh) dựa trên các khuyến nghị của UNESCO.

• Đối với giáo viên và học sinh, sinh viên:

  • Giáo viên: Tự đánh giá năng lực bản thân, xác định mình đang ở đâu trên lộ trình từ “Lĩnh hội” đến “Kiến tạo” để có kế hoạch phát triển phù hợp.

  • Học sinh: Coi đây là một “bản đồ” để định hướng việc học tập và rèn luyện, không chỉ cho môn học ở trường mà còn cho sự nghiệp tương lai.

Vượt qua rào cản: Giải đáp những băn khoăn thường gặp

• “AI có thay thế giáo viên không?” Hoàn toàn KHÔNG. UNESCO nhấn mạnh vai trò không thể thay thế của giáo viên. AI chỉ là công cụ hỗ trợ, và khung năng lực này giúp giáo viên chuyển đổi vai trò của mình thành người hướng dẫn, người đồng kiến tạo tri thức cùng học sinh.

• “Áp dụng có quá phức tạp và tốn kém?” KHÔNG. Khung năng lực được thiết kế rất linh hoạt với 3 cấp độ. Các trường có thể bắt đầu từ cấp độ cơ bản nhất (“Lĩnh hội” / “Tiếp thu”) và triển khai thông qua các hoạt động không cần đến công nghệ phức tạp (unplugged activities) như tranh luận, đóng kịch tình huống.

Hành động ngay: Lộ trình 3 bước để tiên phong chuyển đổi giáo dục cùng AI

Để biến tiềm năng thành hiện thực, chúng ta cần hành động một cách có hệ thống. TInAI.vn đề xuất một lộ trình 3 bước đơn giản:

1. Bước 1: Tải Tài liệu về và Nghiên cứu (DOWNLOAD & STUDY). Bước đi đầu tiên và quan trọng nhất. Hãy dành thời gian để đọc và hiểu rõ bộ tài liệu này. Đây là nền tảng để tất cả các bên liên quan có chung một tầm nhìn và ngôn ngữ.  👉 Click Banner dưới đây mở ra Fanpage Đào tạo AI 👉 Hãy Like Fanpage rồi Gửi tin nhắn nội dung như sau để nhận bản Full Khung năng lực AI phiên bản tiếng Việt: 

• Năng lực AI giáo viên  👉 để tải Khung năng lực AI cho giáo viên
• Năng lực AI HSSV 👉 để tải Khung năng lực AI cho HSSV (nếu đã nhắn tin nhận Khung năng lực AI cho giáo viên thì đợi sau hơn 3 phút hãy nhắn tiếp “Năng lực AI HSSV” để nhận tiếp tài liệu này nhé 😉 )

1. Bước 2: Tổ chức Thảo luận (DISCUSS & ALIGN). Khuyến khích các trường học, các tổ chuyên môn, các nhóm giáo viên tâm huyết tổ chức một buổi workshop nhỏ. Mục tiêu là cùng nhau phân tích tài liệu, đối chiếu với thực trạng của đơn vị và xác định 1-2 năng lực ưu tiên có thể triển khai ngay.

2. Bước 3: Thí điểm và Lan tỏa (PILOT & SHARE). Bắt đầu từ những thay đổi nhỏ. Một giáo viên có thể thử tích hợp một hoạt động về đạo đức AI vào bài giảng. Một nhóm học sinh có thể thực hiện một dự án nhỏ dựa trên năng lực “Thiết kế hệ thống AI“. Hãy ghi nhận, chia sẻ những câu chuyện thành công đầu tiên này để tạo cảm hứng và lan tỏa đến toàn cộng đồng.

Việc UNESCO ban hành bộ đôi Khung năng lực AI phiên bản tiếng Việt là một sự kiện mang tính bước ngoặt. Đây là cơ hội quý giá để Việt Nam chuẩn hóa và tăng tốc trong cuộc đua chuyển đổi số giáo dục. Mục tiêu không chỉ là tạo ra những người lao động biết sử dụng AI, mà là định hình một thế hệ công dân toàn cầu có năng lực làm chủ công nghệ, có tư duy phản biện và nền tảng đạo đức vững chắc để kiến tạo một tương lai tốt đẹp hơn.

TinAI.vn cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng cộng đồng giáo dục Việt Nam trên hành trình này, thông qua việc cung cấp các bài phân tích sâu hơn, các ví dụ thực tiễn và những câu chuyện thành công trong việc áp dụng bộ khung năng lực quan trọng này.

TS. Nguyễn Trung Hòa