AI “tiếp lửa” Tư duy Thiết kế: Bí quyết đổi mới sáng tạo toàn diện cho giáo viên thời đại 4.0

7

7/6/2025 (TinAI.vn) – Bạn có bao giờ trăn trở làm thế nào để mỗi giờ học đều là một khám phá thú vị cho học sinh, và bản thân mình luôn tràn đầy năng lượng sáng tạo trong một thế giới không ngừng biến đổi? Trong bối cảnh giáo dục 4.0, sự cần thiết của đổi mới sáng tạo không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành một yêu cầu cấp thiết để đáp ứng những đòi hỏi mới của thời đại. Hãy cùng hình dung về một lớp học lý tưởng, nơi học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức một cách thụ động mà còn chủ động khám phá, hào hứng tham gia, và giáo viên thực sự trở thành người truyền cảm hứng, người dẫn dắt khơi dậy tiềm năng vô hạn của mỗi em.

Để hiện thực hóa viễn cảnh đó, Tư duy thiết kế (Design Thinking) nổi lên như một kim chỉ nam sáng giá, một phương pháp lấy con người làm trung tâm, giúp chúng ta thấu hiểu sâu sắc và tạo ra những giải pháp giáo dục ý nghĩa. Và ngày nay, với sự phát triển vượt bậc của Trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là sự trỗi dậy mạnh mẽ của Generative AI (GenAI) – các hệ thống AI có khả năng tạo ra nội dung mới như văn bản, hình ảnh, âm thanh – chúng ta có thêm một “ngọn lửa” trợ lực mạnh mẽ, một công cụ đắc lực để thổi bùng sự sáng tạo và tối ưu hóa quy trình Tư duy thiết kế. Bài viết này sẽ là hành trình khám phá cách AI, nhất là GenAI, “tiếp lửa” cho Tư duy thiết kế, mang đến những bí quyết đổi mới sáng tạo toàn diện cho giáo viên ở mọi cấp học, được củng cố bởi những nghiên cứu và thảo luận cập nhật nhất.

I. Tư duy thiết kế – Nền tảng của sự thấu hiểu và sáng tạo trong giáo dục

Bạn đã sẵn sàng khám phá một quy trình mạnh mẽ giúp “giải mã” nhu cầu thực sự của học sinh và “thiết kế” những trải nghiệm học tập không chỉ hiệu quả mà còn thực sự chạm đến trái tim người học chưa? Đó chính là Tư duy thiết kế. Về bản chất, Tư duy thiết kế là một quá trình lặp đi lặp lại gồm 5 bước cốt lõi, giúp chúng ta giải quyết các vấn đề phức tạp một cách sáng tạo và hiệu quả bằng cách đặt người dùng (trong trường hợp này là học sinh) vào vị trí trung tâm. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc áp dụng Tư duy thiết kế trong giáo dục có thể thúc đẩy sự tham gia của học sinh, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo[1]. Gần đây, các nhà nghiên cứu cũng bắt đầu khám phá sâu hơn về cách GenAI có thể được tích hợp vào từng giai đoạn của Tư duy thiết kế để làm phong phú thêm trải nghiệm học tập và thúc đẩy đổi mới[2].

Năm bước của quy trình Tư duy thiết kế bao gồm:

1. Empathize (Đồng cảm): Bước đầu tiên và quan trọng nhất, tập trung vào việc quan sát, lắng nghe và đặt mình vào vị trí của học sinh để thấu hiểu sâu sắc những nhu cầu, mong muốn, khó khăn và cảm xúc của các em.

   • Ví dụ: Một giáo viên tiểu học dành thời gian quan sát cách học sinh tương tác với một trò chơi giáo dục mới, ghi nhận những biểu hiện thích thú hay bối rối của các em để hiểu mức độ phù hợp của trò chơi.

2. Define (Xác định): Dựa trên những thông tin thu thập được từ bước Đồng cảm, giáo viên sẽ phân tích, tổng hợp để xác định rõ ràng vấn đề cốt lõi cần giải quyết hoặc cơ hội cần nắm bắt. Một vấn đề được xác định tốt sẽ là kim chỉ nam cho các giải pháp sau này.

   • Ví dụ: Từ việc quan sát học sinh gặp khó khăn khi làm việc nhóm, giáo viên xác định vấn đề không phải do nội dung bài tập quá khó, mà là do các em thiếu kỹ năng giao tiếp và phân công công việc hiệu quả.

3. Ideate (Lên ý tưởng): Đây là giai đoạn tự do sáng tạo, khuyến khích đưa ra càng nhiều ý tưởng giải quyết vấn đề càng tốt, không giới hạn bởi những ràng buộc ban đầu. Các kỹ thuật như brainstorming, mind mapping thường được sử dụng.

   • Ví dụ: Để giải quyết vấn đề kỹ năng làm việc nhóm, giáo viên cùng đồng nghiệp brainstorm các ý tưởng như: tổ chức buổi workshop về kỹ năng giao tiếp, thiết kế các bài tập nhóm nhỏ có vai trò rõ ràng, sử dụng công cụ trực tuyến hỗ trợ cộng tác.

4. Prototype (Tạo mẫu): Chọn lọc những ý tưởng tiềm năng nhất từ bước Lên ý tưởng và phát triển thành các phiên bản mẫu thử nghiệm. Mẫu thử có thể là bất cứ thứ gì từ một bản phác thảo, một kịch bản, một mô hình đơn giản đến một hoạt động giảng dạy thử nghiệm. Mục đích là để nhanh chóng hiện thực hóa ý tưởng và kiểm tra tính khả thi.

   • Ví dụ: Giáo viên tạo một bản kế hoạch chi tiết cho một buổi học theo dự án nhỏ, bao gồm mục tiêu, hoạt động cụ thể và cách đánh giá, để thử nghiệm phương pháp dạy học mới.

5. Test & Refine (Kiểm thử & Tinh chỉnh): Đưa mẫu thử vào sử dụng thực tế với đối tượng học sinh mục tiêu để thu thập phản hồi, quan sát và đánh giá hiệu quả. Dựa trên kết quả kiểm thử, giáo viên sẽ tinh chỉnh, cải thiện hoặc thậm chí quay lại các bước trước để có giải pháp tốt nhất.

   • Ví dụ: Sau khi triển khai buổi học dự án mẫu, giáo viên thu thập ý kiến từ học sinh và đồng nghiệp, quan sát mức độ tham gia và kết quả học tập để điều chỉnh lại nội dung, thời lượng hoặc cách thức tổ chức cho những lần sau.

Lợi ích cốt lõi của Tư duy thiết kế trong giáo dục là giúp giáo viên thực sự lấy học sinh làm trung tâm, từ đó thúc đẩy việc tìm kiếm các giải pháp sáng tạo và giải quyết các thách thức giáo dục một cách hiệu quả và bền vững. Quan trọng hơn, Tư duy thiết kế không phải là một quy trình cứng nhắc, mà là một vòng lặp linh hoạt, cho phép giáo viên liên tục học hỏi và cải tiến.

Bạn có thể tham khảo nhiều hơn về Tư duy thiết kế tại TuDuyThietKe.Edu.vn

II. AI – “Chất xúc tác” mạnh mẽ cho từng giai đoạn Tư duy thiết kế

Làm thế nào để công nghệ AI, nhất là GenAI, có thể trở thành “đôi cánh” giúp giáo viên thực hiện quy trình Tư duy thiết kế một cách hiệu quả và đột phá hơn? Câu trả lời nằm ở khả năng phân tích dữ liệu, tự động hóa tác vụ và đặc biệt là tạo ra nội dung mới của GenAI. Hãy cùng khám phá cách AI có thể “tiếp lửa” cho từng bước trong hành trình sáng tạo của bạn:

AI hỗ trợ Bước 1: Đồng cảm sâu sắc hơn với từng học sinh

• Thách thức thường gặp: Việc thu thập, xử lý và thấu hiểu ý kiến, cảm xúc đa dạng từ một số lượng lớn học sinh thường tốn nhiều thời gian và công sức của giáo viên. Đôi khi, những nhu cầu thầm kín hoặc khó khăn của một nhóm nhỏ học sinh có thể bị bỏ sót.

• Giải pháp AI “tiếp lửa”:

  • Tóm tắt và phân tích phản hồi hàng loạt: Các công cụ GenAI như ChatGPT hoặc các tính năng AI tích hợp trong Google Forms có thể nhanh chóng tóm tắt hàng trăm phản hồi từ các cuộc khảo sát của học sinh. Các nghiên cứu gần đây cho thấy GenAI có thể được sử dụng để phân tích phản hồi của sinh viên, xác định các chủ đề chính và thậm chí là tình cảm trong các văn bản đó, giúp giáo viên nắm bắt nhanh chóng nhu cầu của người học[3].

    • Ứng dụng đa cấp:

      • Giáo viên mầm non/tiểu học: Sử dụng GenAI để phân tích các ghi chú quan sát hàng ngày về hành vi, tương tác của trẻ, hoặc tóm tắt ý kiến phụ huynh từ phiếu khảo sát.

      • Giáo viên THCS/THPT/ĐH: Phân tích các cuộc thảo luận trên diễn đàn trực tuyến hoặc phản hồi ẩn danh cuối kỳ bằng GenAI để hiểu rõ hơn những vấnode học sinh quan tâm hoặc các khía cạnh cần cải thiện trong giảng dạy.

  • Tạo hồ sơ chân dung học sinh (Student Personas): Dựa trên dữ liệu đầu vào, giáo viên có thể yêu cầu ChatGPT phác thảo các “chân dung học sinh” điển hình, giúp cá nhân hóa phương pháp tiếp cận.

  • Soạn thảo câu hỏi khảo sát/phỏng vấn hiệu quả: ChatGPT có thể trợ giúp soạn thảo các bộ câu hỏi khách quan, bao quát.

Generative AI phân tích dữ liệu học sinh hỗ trợ giáo viên đồng cảm sâu sắc trong Tư duy thiết kế giáo dục

AI hỗ trợ Bước 2: Xác định vấn đề cốt lõi, rõ ràng hơn

• Thách thức thường gặp: Khó khăn trong việc nhìn ra các quy luật ẩn sau những dữ liệu rời rạc, xác định chính xác đâu là vấn đề gốc rễ.

• Giải pháp AI “tiếp lửa”:

  • Nhận diện quy luật (Patterns) và tổng hợp Insights: Công cụ GenAI như ChatGPT có thể xử lý lượng lớn dữ liệu để giúp giáo viên phát hiện các mẫu lặp lại, những mối tương quan không dễ thấy.

    • Ứng dụng: Một giáo viên dùng GenAI để phân tích kết quả bài kiểm tra, phát hiện ra rằng đa số học sinh yếu ở một dạng câu hỏi cụ thể liên quan đến kỹ năng X, chứ không chỉ là kiến thức Y.

  • Nhìn nhận lại thách thức từ nhiều góc độ: Yêu cầu ChatGPT đóng vai các bên liên quan khác nhau để đưa ra những góc nhìn đa chiều.

  • Làm rõ trọng tâm vấn đề: GenAI có thể giúp diễn đạt lại vấn đề dưới dạng một câu hỏi thách thức (How Might We…?) một cách súc tích.

AI hỗ trợ Bước 3: Lên ý tưởng đột phá, không giới hạn

• Thách thức thường gặp: Cạn kiệt ý tưởng mới, hoặc ý tưởng bị bó hẹp trong khuôn khổ cũ.

• Giải pháp AI “tiếp lửa”:

  • Brainstorm (Động não) không giới hạn: Các mô hình GenAI như ChatGPT hay Claude có thể trở thành những “cộng sự” brainstorming. Một số nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng GenAI có thể hỗ trợ quá trình động não bằng cách đưa ra các ý tưởng mới, thậm chí là những ý tưởng mà con người có thể chưa nghĩ tới, qua đó thúc đẩy sự đa dạng và chất lượng của các ý tưởng được tạo ra[4][5]. David, Krebs, & Rosenbaum (2023) cũng lưu ý rằng các công cụ GenAI như ChatGPT, Midjourney được sinh viên nhìn nhận là hỗ trợ thay vì áp đặt giải pháp trong các makeathon học thuật theo phương pháp Tư duy thiết kế[6].

    • Ứng dụng: Một giáo viên Ngữ văn yêu cầu Claude đề xuất các hoạt động học tập sáng tạo cho một tác phẩm cổ điển, và nhận được gợi ý về việc học sinh tạo podcast phân tích nhân vật hoặc vẽ truyện tranh.

  • Kết hợp các khái niệm và tìm kiếm nguồn cảm hứng: Các công cụ AI như Perplexity AI hay Gemini giúp tìm kiếm nghiên cứu, dự án thành công, hoặc kết nối các khái niệm liên môn.

  • Thúc đẩy tư duy “ngoài chiếc hộp”: Yêu cầu GenAI đưa ra những ý tưởng “nghĩ ngược”, phá cách để kích thích tư duy. Một nghiên cứu của Girotra et al. (2023), được trích dẫn bởi David, Krebs, & Rosenbaum (2023), cho thấy ChatGPT-4 có thể tạo ra các ý tưởng sáng tạo, hiệu quả về chi phí và vượt trội hơn so với sinh viên[6].

AI hỗ trợ Bước 4: Tạo mẫu nhanh chóng, trực quan hóa ý tưởng

• Thách thức thường gặp: Việc chuyển hóa ý tưởng thành sản phẩm mẫu thử nghiệm thường đòi hỏi nhiều thời gian và kỹ năng.

• Giải pháp AI “tiếp lửa”:

  • Soạn thảo kế hoạch bài giảng và tài liệu học thuật: Các nền tảng AI chuyên dụng cho giáo dục như MagicSchool AI hoặc Brisk Teaching có thể hỗ trợ soạn thảo kế hoạch bài giảng, rubric đánh giá, câu hỏi ôn tập.

  • Thiết kế hình ảnh và tài liệu trực quan chuyên nghiệp: Canva AI cho phép giáo viên dễ dàng tạo slide, infographic, poster hấp dẫn. AI có thể gợi ý mẫu, tự động căn chỉnh, hoặc tạo hình ảnh từ mô tả. Các báo cáo gần đây cũng nhấn mạnh vai trò của GenAI trong việc tạo ra các tài liệu học tập đa dạng và tùy chỉnh cho giáo dục K-12[7].

    • Ứng dụng: Một giáo viên Lịch sử dùng Canva AI để tạo một timeline trực quan cho các mốc sự kiện quan trọng.

  • Xây dựng hoạt động tương tác và game hóa: Công cụ như Curipod sử dụng AI để giúp thiết kế bài giảng tương tác, trò chơi học tập.

  • Tạo nội dung âm thanh và video: Công cụ như ElevenLabs (tạo giọng nói AI) giúp tạo file âm thanh cho bài giảng, truyện kể.

AI hỗ trợ Bước 5: Kiểm thử và tinh chỉnh hiệu quả, dựa trên dữ liệu

• Thách thức thường gặp: Khó thu thập phản hồi kịp thời, khách quan và phân tích chúng để đưa ra điều chỉnh phù hợp.

• Giải pháp AI “tiếp lửa”:

  • Theo dõi tương tác và thu thập dữ liệu thời gian thực: Nền tảng như Formative hay Edpuzzle cho phép theo dõi sự tiến bộ của học sinh.

  • Tóm tắt và phân tích phản hồi định tính: ChatGPT có thể giúp tóm tắt nhanh các ý chính, phân loại chủ đề từ phản hồi mở của học sinh. GenAI đang được khám phá như một công cụ cung cấp phản hồi hình thành tức thì và được cá nhân hóa cho học sinh[8][9].

    • Ứng dụng: Giáo viên cho học sinh điền phiếu phản hồi sau một dự án mới, sau đó dùng ChatGPT tóm tắt 3 điểm học sinh thích nhất và 3 điểm cần cải thiện.

  • Đề xuất các phương án cải tiến dựa trên dữ liệu: Yêu cầu GenAI đưa ra các gợi ý điều chỉnh bài giảng, hoạt động dựa trên dữ liệu thu thập được.

Lưu ý quan trọng và những cân nhắc đạo đức khi đồng hành cùng GenAI

Dù GenAI mang lại nhiều lợi ích to lớn, việc sử dụng công cụ này trong giáo dục cũng cần đi kèm với sự cẩn trọng và tư duy phản biện. Các vấn đề đạo đức là một chủ đề thảo luận quan trọng và không ngừng phát triển[10][11].

• Luôn kiểm chứng thông tin do GenAI cung cấp: GenAI có thể tạo ra thông tin không chính xác hoặc sai lệch (“ảo giác AI”). Giáo viên cần kiểm tra lại độ tin cậy của thông tin.

• Bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư của học sinh: Khi sử dụng các công cụ GenAI, cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo mật thông tin.

• Coi GenAI là công cụ hỗ trợ, giáo viên giữ vai trò quyết định: Quyết định sư phạm cuối cùng vẫn thuộc về giáo viên. Essel et al. (2025) nhấn mạnh rằng GenAI nên được xem như một đối tác sáng tạo mạnh mẽ khi được tích hợp một cách có chủ ý, nhưng cũng chỉ ra những thách thức tiềm ẩn như sự phụ thuộc quá mức và các vấn đề về công bằng kỹ thuật số[2].

• Khuyến khích tư duy phản biện về kết quả từ GenAI: Dạy học sinh cách đặt câu hỏi về thông tin do GenAI tạo ra.

• Vấn đề thiên kiến (Bias) trong AI: Dữ liệu huấn luyện AI có thể chứa đựng những thiên kiến tiềm ẩn, dẫn đến kết quả đầu ra không công bằng hoặc mang tính phân biệt đối xử. Cần nhận thức và cố gắng giảm thiểu những ảnh hưởng này[11][12].

• Tính toàn vẹn học thuật: Cần có những hướng dẫn rõ ràng về việc sử dụng GenAI trong làm bài tập và đánh giá để đảm bảo tính trung thực và công bằng[10].

III. AI không thay thế, AI “chắp cánh” cho nhà giáo dục sáng tạo

AI có thể làm được rất nhiều điều, nhưng liệu cỗ máy thông minh ấy có thể thay thế được trái tim nồng ấm, khối óc nhạy bén và đôi bàn tay tận tụy của một nhà giáo chân chính? Câu trả lời, được đồng thuận bởi nhiều chuyên gia và tổ chức giáo dục hàng đầu, là không.

Vai trò của giáo viên trong kỷ nguyên AI không hề suy giảm, mà ngược lại, càng trở nên quan trọng hơn. Báo cáo của UNESCO (2023) về AI và giáo dục đã nhấn mạnh rằng “AI nên nhằm mục đích tăng cường năng lực của giáo viên và cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập, chứ không phải thay thế giáo viên”[13]. Một nghiên cứu gần đây cũng cho thấy rằng việc tích hợp GenAI một cách phù hợp có thể giải phóng giáo viên khỏi các tác vụ thường ngày, cho phép họ tập trung hơn vào việc tương tác với học sinh và phát triển các kỹ năng tư duy bậc cao[14]. Những giá trị cốt lõi mà giáo viên mang lại bao gồm:

• Tạo dựng kết nối cảm xúc và sự tin tưởng.

• Truyền cảm hứng và khơi gợi đam mê.

• Hướng dẫn đạo đức và phát triển nhân cách.

• Phát triển tư duy bậc cao và khả năng thích ứng.

Thay vì lo sợ bị thay thế, hãy nhìn nhận AI (đặc biệt là GenAI) như một trợ thủ đắc lực, một công cụ giúp giáo viên:

• Giảm tải các công việc mang tính sự vụ, lặp đi lặp lại.

• Có thêm thời gian và không gian để tập trung vào chuyên môn sâu.

• Nâng cao năng lực và đổi mới phương pháp giảng dạy một cách hiệu quả hơn.

Lợi ích vượt trội khi kết hợp AI và Tư duy thiết kế:

Sự cộng hưởng giữa Tư duy thiết kế và GenAI sẽ mang lại những lợi ích to lớn, đặc biệt trong việc phát triển các kỹ năng thế kỷ 21 cho học sinh:

• Đối với học sinh:

  • Trải nghiệm học tập được cá nhân hóa hơn[7].

  • Tăng cường sự hứng thú, chủ động và tương tác. GenAI có thể hỗ trợ tạo ra các hoạt động học tập sáng tạo hơn, giúp học sinh tham gia sâu hơn vào quá trình học[15].

  • Phát triển toàn diện các kỹ năng thế kỷ 21: tư duy phản biện, sáng tạo, hợp tác, giao tiếp và kỹ năng số.

• Đối với giáo viên:

  • Nâng cao năng lực chuyên môn và khả năng đổi mới phương pháp giảng dạy.

  • Tối ưu hóa thời gian và công sức.

  • Tăng sự hài lòng và niềm vui trong công việc.

Để hình dung rõ hơn, hãy xem xét bảng so sánh sau:

Việc khám phá sự kết hợp diệu kỳ giữa Tư duy thiết kế và Trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là GenAI, đã cho chúng ta thấy một tiềm năng to lớn để cách mạng hóa giáo dục. Đó không còn là viễn cảnh xa vời, mà là những công cụ, những phương pháp đang hiện hữu, chờ đợi những nhà giáo tâm huyết và dũng cảm đón nhận.

Đừng chờ đợi sự thay đổi, hãy là người tạo ra sự thay đổi! Sức mạnh để kiến tạo những trải nghiệm học tập ý nghĩa, những lớp học truyền cảm hứng và một thế hệ học sinh sẵn sàng cho tương lai nằm trong chính tay bạn, với sự đồng hành của Tư duy thiết kế và “ngọn lửa” AI.

Hãy bắt đầu hành trình đổi mới của bạn ngay hôm nay với những hành động cụ thể:

1. Chia sẻ tri thức: Nếu bạn thấy bài viết này hữu ích, đừng ngần ngại chia sẻ nó với đồng nghiệp để cùng nhau xây dựng một cộng đồng giáo dục Việt Nam ngày càng đổi mới và sáng tạo.

2. Bắt đầu từ điều nhỏ nhất: Hãy chọn một công cụ GenAI bạn cảm thấy hứng thú nhất (ví dụ: ChatGPT, Canva AI) và thử áp dụng nó vào một bước nhỏ trong quy trình Tư duy thiết kế cho bài giảng hoặc hoạt động học tập sắp tới. Tự mình trải nghiệm sự khác biệt!

3. Học hỏi không ngừng: Để khai phá sâu hơn tiềm năng của AI và Tư duy thiết kế, hãy tìm hiểu và đăng ký tham gia các khóa học, workshop chuyên sâu về Tư duy thiết kế.

4. Kết nối và phát triển: Tham gia các cộng đồng giáo viên trực tuyến, các diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm về ứng dụng công nghệ trong giảng dạy để cùng học hỏi, trao đổi ý tưởng và nhận được sự hỗ trợ.

Tương lai của giáo dục được dệt nên bởi những nhà giáo không ngừng học hỏi, không ngừng thử nghiệm và dũng cảm đổi mới. Hãy để Trí tuệ nhân tạo “tiếp lửa” cho Tư duy thiết kế của bạn, cùng nhau kiến tạo nên những trải nghiệm học tập vượt trội, ý nghĩa và truyền cảm hứng cho mọi học sinh!

---

Tài liệu tham khảo

1. Razzouk, R., & Shute, V. (2012). What Is Design Thinking and Why Is It Important? Review of Educational Research, 82(3), 330–348.

2. Essel, H. B., Vlachopoulos, D., Tachie-menson, A., & Johnson, E. E. (2025). Integrating GenAI in Design Thinking Process. ResearchGate. (Preprint/Working paper, tham khảo ngày 07/06/2025).

3. Xem xét các hướng dẫn và nghiên cứu về việc sử dụng GenAI để phân tích phản hồi của sinh viên, ví dụ như từ các tài liệu của Teachers College, Columbia University về việc sử dụng AI cho phản hồi

4. Memmert, L., & Tavanapour, N. (2023). Towards human-ai-collaboration in brainstorming: empirical insights into the perception of working with a generative AI. ECIS 2023 Research Papers.

5. Nghiên cứu của Đại học British Columbia (UBC) về việc sử dụng GenAI trong quá trình tư duy hoặc viết, bao gồm việc dùng GenAI để động não các chủ đề.

6. David, Y., Krebs, A., & Rosenbaum, A. (2023). The use of generative AI tools in Design Thinking academic makeathon. CERN IdeaSquare Journal of Experimental Innovation (CIJ), 7(3).

7. Applify. (2025, January 8). Generative AI for K-12 education | Research Report.

8. Trang “Feedback and Grading” từ “Generative Artificial Intelligence: Practical Uses in Education” (McMaster University cho phép sử dụng AI tạo phản hồi hình thành).

9. Teachers College, Columbia University. AI in Education Guide: Using AI for feedback.

10. T reflexion ética sobre autonomía. EDUCAUSE Review.

11. Center for Teaching Innovation, Cornell University. Ethical AI for Teaching and Learning.

12. Research Guides at University Library. (2025, April 3). Generative Artificial Intelligence: Ethical Considerations.

13. UNESCO. (2023). AI and education: Guidance for policy-makers. Paris: UNESCO.

14. Kasneci, G., et al. (2023). ChatGPT for good? On opportunities and challenges of large language models for education. Learning and Individual Differences, 103, 102274. (Bài viết này thảo luận về cơ hội và thách thức của LLMs trong giáo dục, bao gồm vai trò của giáo viên). 

15. Adobe. (2024, August 14). How Generative AI Can Make Students More Creative – And Why That Matters.

TS. Nguyễn Trung Hòa